στέγαση >>    

Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) - Αρχεία νομού Σάμου είναι η σύγχρονη ονομασία του Ιστορικού Αρχείου Σάμου, γνωστού στους παλιότερους και ως Αρχειοφυλακείου. Το Ιστορικό Αρχείο αποτελεί εξέλιξη του Δημοσίου Αρχειοφυλακείου Σάμου που ιδρύθηκε το 1882 από την ηγεμονική διοίκηση με σκοπό να παραλαμβάνει σε τακτά χρονικά διαστήματα και να φυλάσσει σε ιδιαίτερο χώρο τα αρχεία των υπηρεσιών του αυτόνομου κρατιδίου της Σάμου.

Το 1912-14, όταν η Σάμος ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος όλα τα αρχεία της ηγεμονίας περιήλθαν στην αρμοδιότητα του Δημοσίου Αρχειοφυλακείου, που μεταβλήθηκε σε Ιστορικό Αρχείο, μια και τα δημόσια αρχεία τα οποία διατηρούσε ήταν πλέον ανενεργά.

Το 1921, με το νόμο 2617 "Περί του εν Σάμω Αρχειοφυλακείου", επαναλήφθηκαν τα άρθρα του ηγεμονικού διατάγματος του 1882 με τη διαφορά ότι στη θέση του αρχειοφύλακα προβλεπόταν να υπηρετεί πτυχιούχος της Φιλοσοφικής ή Νομικής Σχολής. Στο Αρχειοφυλακείο παρέμειναν τα συγκεντρωμένα αρχεία της Ηγεμονίας και θα εισάγονταν όσα επρόκειτο να ορίσει το σχετικό βασιλικό διάταγμα. Εκτοτε το Αρχειοφυλακείο Σάμου λειτούργησε σύμφωνα με την ισχύουσα σε όλη την ελληνική επικράτεια νομοθεσία.

Ως υπηρεσία ανήκε στο υπουργείο Εσωτερικών και από το 1938 μετονομάσθηκε σε Ιστορικό Αρχείο Σάμου (ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1991), εποπτευόμενο από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 τα Γενικά Αρχεία του Κράτους - και, επομένως, και το Ιστορικό Αρχείο- υπάγονται στο υπουργείο Πολιτισμού, ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 1980 περνούν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ως ενιαία, αυτοτελής δημόσια υπηρεσία υπαγόμενη στον υπουργό Παιδείας. Με το νόμο 1946/1991 το Ιστορικό Αρχείο Σάμου μετονομάζεται σε Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Σάμου, περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους .

Το αρχειακό υλικό που φυλάσσεται σήμερα στα ΓΑΚ Σάμου αποτελείται κυρίως από τα αρχεία της Ηγεμονικής Διοίκησης και από συλλογές εγγράφων της προεπαναστατικής και επαναστατικής περιόδου της Σάμου, οι οποίες εισήχθησαν το 1936-1938 είτε από δωρεές (Πυθαγορείου Γυμνασίου, Δημόσιας Βιβλιοθήκης, Τσότρα) είτε από αγορές μέσω των ΓΑΚ (συλλογή Βλαχογιάννη).

Υπάρχουν επίσης λίγα πατριαρχικά σιγίλια και αρκετά τουρκικά έγγραφα. Εκτός των άλλων κατατέθηκαν σ' αυτό οι συμβολαιογραφικές πράξεις (1854 - 1914), και τα ληξιαρχικά βιβλία δήμων και κοινοτήτων της Σάμου (1855 - 1932).

Κατά τη δεκαετία του 1960 παρελήφθησαν ελάχιστα δημόσια αρχεία από την νομαρχία, το ΠΙΚΠΑ και τα δικαστήρια, ενώ τα τελευταία χρόνια, μετά το 1989, έχουν παραληφθεί πολλά δημόσια και ιδιωτικά αρχεία και συλλογές.